Dagverslag - Van de energieke openingsdansshow tot vurige discussies in de verschillende sessies. Het VNG Uitvoeringscongres ‘Bouwen aan de praktijk’ op 2 november in de Fokker Terminal in Den Haag was een levendige bijeenkomst die helemaal in het teken stond van sterke uitvoering. En die mogen we meer aan elkaar laten zien, zei Mark Bouwmans, vicevoorzitter van VNG tijdens de plenaire opening. ‘We moeten pareltjes meer met elkaar delen als gemeenten.’

Tienduizenden mensen in het land werken aan nieuwe producten en diensten, maar die delen we nog te weinig met elkaar, zei Boumans. “Door ze meer te delen worden we met elkaar sterker en beter als gemeenten.”

Maatschappelijke opgaven

De uitvoering is het hart van de gemeente, benadrukte hij. Of het nu gaat om burgerzaken, ICT of vergunningen. “Dit werk staat het dichtst bij de inwoner, raakt de mensen.” Maar de uitvoering staat ook voor uitdagingen. Als voorbeeld noemde Boumans de Omgevingswet, maar ook andere grote maatschappelijke opgaven als bestaanszekerheid, kansengelijkheid, klimaat en energietransities brengen flinke uitdagingen met zich mee. “Daarom moeten we sterk innoveren gezien de krapte op de arbeidsmarkt. We moeten bijvoorbeeld met elkaar nadenken hoe we tot standaarden kunnen komen om effectiever te kunnen werken. Op slimme manieren werken is de sleutel voor de toekomst. Zo kunnen we echt het vertrouwen terugwinnen over wat we doen. Daarom zijn we op zoek naar jullie goede ideeën”, zei hij tegen de zaal. “Dus spreek je collega’s aan van andere gemeenten, deel goede ideeën met elkaar. Ik hoop echt vandaag twee of drie pareltjes op te halen, waar we nog niet eerder aan hebben gedacht.”

Minder administratieve lasten

Arre Zuurmond, regeringscommissaris voor de informatiehuishouding, roept in de plenaire sessie op voor meer samenwerking tussen overheden, “Je zit altijd in een netwerk. Als je dat snapt kun je veel effectiever werken.” Hij noemt het moreel kompas die je als ambtenaar moet aanzetten. Als je vermoedt dat een onderwerp niet goed is, ook al kloppen de procedures, dan moet je volgens hem dit checken bij collega’s, ook van andere overheden. “Professionals bij de overheid gaan te veel gebukt onder administratieve lasten, die helemaal niet nodig zijn.” Hij pleit dan ook voor een Professionals Bevrijdings Front, die de vele procedures en instructies moet weghalen bij de overheidsprofessionals, zodat ze meer volgens dat morele kompas kunnen werken. “Sommige functies zijn meer dan de helft van de tijd kwijt aan administratie in plaats van het helpen van inwoners. We moeten zoveel mogelijk die administratieve lasten eruit slopen.”

Ook Renske Leijten is voorstander van minder administratieve lasten voor professionals. Ze geeft de zaal een prikkelend statement mee: standaardiseren zit de uitvoering in de weg. “Mensen in de uitvoering weten heel goed hoe ze hun werk het beste kunnen doen.” Haal dan ook alle standaardisaties en instructies eruit, is haar oproep. “We zijn te veel doorgeschoten met procedures. Dat haalt de eigen inzet en initiatief weg bij de mensen in de uitvoering. Door al dat overbodige werk weet je morele kompas ook niet meer waar het naartoe moet. We hebben overal doorgedacht wat er allemaal mis kan gaan en hebben dat vastgelegd in procedures. Daarom zit er in die procedures juist wantrouwen. Om erger te voorkomen, gaan we dus uit van het slechtste in de mens. Wil je je morele kompas terug, moet je praktischer nadenken.”

Michiel Muller, medeoprichter van Picnic raadt daarom aan te werken met slimme mensen. Dat zijn volgens hem ook mbo’ers, die juist heel praktisch ingesteld zijn. “Wat ga je doen als iets ingewikkeld wordt? Dan ga je procedures maken, standaarden, allemaal inkapselen, zodat je niet meer hoeft na te denken. Maar dat is de dood in de pot. Je moet slimme mensen vinden die de problemen oplossen, zodat ze zich niet meer voordoen. Dan kun je de complexiteit aan.” Als tip geeft hij ambtenaren in de uitvoering mee om zelf te blijven nadenken. “Als je iets ziet wat je niet bevalt, waarvan je denkt dat is onlogisch, verander het en zorg dat je het de volgende dag in de praktijk brengt.”

Gouden tickets

Leijten wilde op het VNG Uitvoeringscongres ook echt in gesprek met de professionals van verschillende gemeenten over voorbeelden uit de praktijk. Daarom was er in de middag een speciale sessie georganiseerd. In de plenaire zaal werden er gouden tickets uitgedeeld om er aan te mogen deelnemen. De sessie zat dan ook al snel vol. In de levendige sessie, ontstonden vurige, en soms emotionele, discussies over hoe professionals te weinig ruimte krijgen, fouten moeten kunnen en mogen maken en hoe een organisatiecultuur te veranderen. “Ik kom uit mijn bed voor de inwoner, niet voor mijn leidinggevende”, zei een van de deelnemers.

Workshops en lezingen

Het was een van de 45 workshops en lezingen die, naast een informatiemarkt en netwerkplein, de deelnemer aan het congres kennis lieten maken met producten en diensten die de uitvoering slimmer en efficiënter maken. De sessies stonden in het teken van concrete vragen uit de praktijk. Kan Common Ground gemeenten helpen in de strijd tegen bestaanszekerheid? Hoe bevorder je digitale inclusie met een lokale ketenaanpak? Welke dilemma’s en obstakels zijn er rondom de uitvoeringsvarianten in het sociaal domein? Hoe help je werkzoekenden door het oplossen van de geheimen van non-verbale communicatie?

In de sessies kwamen dilemma’s onderling op tafel, kregen deelnemers veel tips en ideeën en werden ervaringsverhalen, nieuwe inzichten en  oede voorbeelden vanuit de praktijk gedeeld. Er was veel waardering voor de acteurs in de sessie Anderhalf jaar de Wet open overheid. Op het informatiemarktplein waren verschillende projecten aanwezig met een informatiekraam. Van GemeenteDelers, Dennis en Eva tot het Ketenbureau i-Sociaal Domein.

“Ik heb veel mensen gesproken en interessante, inspirerende verhalen en projecten gehoord”, zei een van de deelnemers na afloop. “Dit is een belangrijk congres, waar VNG toonaangevend richting geeft waar gemeenten en lokale overheden naartoe moeten gaan”, zei een ander.

Strategie

De versterking van de uitvoeringspraktijk is een van de onderwerpen van de nieuwe strategie 2030 ‘Een stap vooruit’, die VNG eerder dit jaar introduceerde. In die strategie pleit VNG voor een omkering waarin gemeenten en provincies meebeslissen en verantwoordelijkheid nemen voor de ontwikkeling van beleid (of wet- en regelgeving) als het nodig is. Het rijk, provincies en gemeenten zijn complementair in dit model en fungeren als één overheid. 'Het is ongelofelijk wat er allemaal op ons afkomt', stelt Ducastel. “Hoe gaan we daarmee om? Het begint allemaal in de praktijk. Maak het klein. Werk aan één verbetering per dag.”

Hij nodigde iedereen uit om langs te komen bij de portfoliomuur, op een centrale plek op de informatiemarkt. Op deze muur stonden meer dan tweehonderd projecten en diensten die door VNG collectief zijn ontwikkeld in samenwerking met gemeenten vanuit de Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering. “Daar kan iedereen gebruik van maken. Nog steeds zijn er gemeenten die niet op de hoogte zijn van deze projecten. Kijk of je kan aansluiten.”

Er was dan ook veel animo voor de projecten, vertelt Ruark Kroon, portfoliomanager VNG. “Veel deelnemers namen foto’s van de projecten om ze te laten zien aan hun collega’s.” Volgens Kroon is het belangrijk dat gemeenten collectief met elkaar de uitvoering verbeteren. “Samen organiseren voor een slimme en sterke uitvoering. Het idee is één keer ontwikkeling, meervoudig gebruik.” Vanuit de Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering zijn er in totaal 240 projecten, waarvan er op de muur zo’n 200 te zien waren. “Check eerst bij de VNG wat er al is voordat je iets wilt doen. “We ontzorgen gemeenten, maar ze hebben zelf ook een rol, namelijk op zoek gaan naar VNG om daar op te halen.”